در دهمین روز اسفندماه سال یک هزار و سیصد و نه خورشیدی، روز یکشنبه، نخستین فرزند میرزاجعفرقلی خان محصصی و بانو ملت الزمان در رشت دیده به جهان گشود. نامش را «بهمن» نهادند خاندان محصص مشتمل بر حدود 15 خانواده بود که از مالکین لاهیجان و در کار تجارت چای و ابریشم بودند و در محلهی پردسر این شهر اقامت داشتند . بهمن محصص در هر دو کتاب چاپ شده از مجموعه آثارش در ایتالیا ، خود را بازمانده ی سلسله ی مغول از جانب خانواده ی پدری و از مادر دارای ریشه ی قاجار معرفی می کند.

 سیزده ساله بود که در راه خانه، مقابل ویترین دکان نقاش نامی رشت، سیدمحمد حبیب محمدی که شاید بتوان او را پدر نقاشی مدرن گیلان نامید، ایستاد و شیفته ی جادوی سرانگشتان او شد.

محصص یک سال پس از آن در تابستان چهارده سالگی زیر نظر او که هنر را در آکادمی هنر مسکو فراگرفته بود دوره دید . در بهار 1330 در رشت و با حمایت از حبیب محمدی، نمایشی از کارهای محصص برگزار شد.بهمن محصص تحصیلات خود را در دبیرستان «شاهپور» رشت به پایان رساند.

محصص حدود سال 1327 به واسطه انتقالی اداری پدرش به تهران می آید،  در زمان اقامت خانوادگی در تهران، محصص چند ماهی در دانشگاه هنر تهران به تحصیل پرداخت. در همین زمان بود که او به انجمن خروس جنگی که توسط جلیل ضیاپور تأسیس شده بود پیوست و برای مدتی ویراستار هفته نامهی ادبی هنری «پنجه خروس» بود. از طریق همین انجمن او به جریان نوگرای ایران وارد شد که از اعضای آن نیما یوشیج، پدر شعر نوی فارسی، سهراب سپهری، هوشنگ ایرانی و غلامحسین غریب بودند. او با بزرگان زمان خود نظیر نیما یوشیج، فروغ فرخزاد و جلال آل احمد معاشرت داشت.

بهمن محصص با دختر پسرعموی پدرش به نام «نزهت الملوک» که در بندر انزلی دبیر و بعداً در تهران رئیس دانشسرای عالی دختران بود در سال 1356 ازدواج کرد. قرار بود خیلی قبل تر این دو با هم ازدواج کنند ولی به علت رفت وآمد محصص به ایتالیا در این امر تأخیر افتاد. ارتباط آنان بیشتر تلفنی بود زیرا محصص در ایتالیا و همسرش در تهران زندگی می کردند. نزهت الملوک که به طور مستقل برای خود زندگی می کرد در حدود 1375 یا 1376 به علت تومور مغزی درگذشت. 

در سال 1342 به امید برپا کردن جنبشی نو در هنر کشورش به ایران بازگشت و در نمایشگاه ها و کنفرانس ها و برنامه های متعددی شرکت کرد. محصص آثاری از پیراندلو، مالاپارته و کالوینو را از ایتالیایی و آثاری از اوژن یونسکو و ژان ژنه را از فرانسوی به فارسی ترجمه کرد. در سال 1343 در تالار ایران نمایشگاهی از مجموعه آثار فی فی به نمایش می گذارد . آن نمایشگاه یکی از معروف ترین نمایشگاه های نقاشی در ایران می شود ، مجموعه فی فی آنقدر گزنده است که بسیاری آن را بر نمی تابند محصص در این آثار فضایی غریب و متفاوت با شرایط آن روزگار خلق می کند ، دست های بی پنجه و صورت هایی تهی از نگاه که کاریکاتوری از خلع و تنهایی انسان معاصر را به تصویر کشیده اند ، برهنه و بی دفاع سرهایی کوچک که هیچ نشانی از تعقل و احساس در آنها نیست و گاهی حتی اجزای صورت محو گشته و سر توسطی گردنی باریک باریک و بلند نگه داشته شده و به تنه ای که مرکز شهوات حیوانی است متصل گشته ، مجموعه فی فی فیگورهایی هستند که با زبان بدن سخن می گویند و نام های عجیب و غریب آنها نیز نشانه ای از خشم هنرمند است. فی فی با تنی سرخ و گداخته از خوشحالی ، ترس ، خشم یا شرم ، زوزه ای طولانی از اعماق وجود سر می دهد ، مانند گردن کشیده ای که گواه عمق زوزه ی اوست ، آغازی شد بر فریاد و اعتراض محصص در تمام زندگانی اش ، اندام در این نمایشگاه بیشتر شبیه به توده ای بدون استخوان است ، محصص در این مجموعه جامعه اطراف خود را بی هیچ همذات پنداری ای به تصویر کشید که مرثیه ای بود بر جهان زندگان. مجموعه پیکرهای بی دست و پا و مجموعه مرغ ها نیز از آثار این هنرمند و متفکر ایرانی می باشد.

 بهمن محصص نقاش خارق العاده و متبحری هست ، اما شاید عمده شهرتش را نه بخاطر نقاشی های بی نظیرش بلکه بخاطر آثار حجمی اش که در بین عموم شهرت بیشتری داشته است بدست آورده است آثاری که عمومشان سرنوشت غمگین و دور از انتظاری داشته اند اقبال هنرمند درباره عموم آثارش چندان خوش نبوده است. مجسمه های بند باز ، خاندان سلطنتی و نی لبک زن هرکدام از مهمترین گنجینه های فرهنگی و هنری یک سرزمین هستند که همگی نابود شدند. 

مرد نی لبک زن برگرفته از شخصیت اسطوره ای «فان» رومی یا «ساتیر» یونانی است. فان ها در اسطوره شناسی رومی موجوداتی شاخدار، با بالاتنه انسان و پایین تنه بز هستند و هنرمندان اروپایی بسیاری از جمله پل روبنس، نیکولا پوسن و پابلو پیکاسو این موضوع اسطوره ای را مضمون آثار خویش قرار داده اند. توجه به اسطوره ها و شمایل های بت وار انسانی – حیوانی از شاخصه های آثار بهمن محصص است که در مجسمه حاضر نیز تجلی یافته است. او با رجوع به این فیگور رقصان هنر کلاسیک، همان رویکرد هنرمندان مدرنیست همچون پیکاسو را در استفاده از اسطوره ها و هنرهای بومی برای خلق اثر مدرن و امروزی به کار می گیرد.

پیکره عضلانی و پرپیچ وتاب مرد نی لبک زن، با ساق ها و ساعدهای نوک باریک، استمرار تنش دراماتیک از اسطوره تا واقعیت را یادآور می شود. فرم رهاشده در فضا، آزادانه در هم می پیچد و حرکتی رقص گونه را پدید می آورد. محصص در این اثر همچون بسیاری دیگر از مجسمه هایش می کوشد تندیس برنزی را طوری بسازد که بی وزن به نظر برسد. او با برهم زدن خاصیت نیروی جاذبه، پیکره را تنها روی یک پا متعادل کرده است.

محصص از پیشگامان طراحی صحنهی تئاتر در ایران بود، او نمایش صندلی ها اثر اوژن یونسکو را به روی صحنه برد. او برای این نمایش تعدادی صندلی دکوراتیو و اکسپرسیو طراحی کرد که وقتی کنار هم قرار داده می شدند جنگلی آبستره را به ذهن متبادر می کردند. طراحی دیگر او برای تولید هنری چهارم از لوییجی پیراندلو به مناسبت صد سالگی آن بود که در آن فرم های فلزی تندیسی در تضاد با پرده های ساده ی کیسه ای قرار گرفته بود. 

در سال 1348 (1969) از ادامه فعالیت در ایران صرف نظر کرد و به رم بازگشت و در همان جا به ادامه زندگی و کار پرداخت. او در این دوران سفارش ساخت مجسمه هایی را برای برپایی در تهران دریافت کرد، اما بسیاری از آثار عمومی او پس از انقلاب اسلامی نابود شده یا آسیب دیدند و خود هنرمند نیز باقی کارهای خود در ایران را از بین برد.او گاهی به ایران سفر می کرد و سرانجام در 1389 در انزوای خودخواسته در رم رخت از جهان بربست.

در کارنامه هنری محصص، افزون بر نقاشی و مجسمه سازی، می توان طراحی برای کتاب ها را نیز دید، که برای نمونه، طراحی های کتاب «اورازان» نوشته جلال آل احمد کار اوست. 

محصص در نظرسنجی نوروز سال 94 فصلنامه ی حرفه  که بین صد هنرمند و هنرشناس انجام شد، در صدر فهرست هنرمندان نوگرای ایران از دههی بیست تا به امروز قرار گرفت. 

منابع کتاب بهمن آرمان خلعتبری 

مقاله فرهاد عباس پور نمین